گفتمان «صلح» در ادبیات شیعی
گفتمان شیعی از دیرباز با دو رویکرد در تعامل با مخالفان مواجه بوده است: گفتمان ستیز و گفتمان هم زیستی و صلح. این دوگفتمان ریشه در ادبیات دینی هم دارد. در سند صحیفه سجادیه متوکل بن هارون از قول یحیی بن زید بن علی که خود و پدرش از مبارزان معتقدِ به شمشیر بودند می گوید: محمدبن علی و فرزندش جعفر بن محمد دعوا الناس الی الحیوه و نحن دعوناهم الی الموت: آنان مردم را دعوت به زیستن می کنند و ما مردم را دعوت به مرگ.
دعوت به زیستن یعنی اصالت از آنِ هم زیستی مسالمت آمیز و صلح است. یکی از قهرمانان این گفتمان امام دوم شیعیان حسن بن علی ابن ابی طالب(علیهماالسلام) است.
صلح امام حسن پایه گذاری یک گفتمان پُر هزینه برای آن عزیز بود اما روشن است امامت یعنی همین. الگوسازی برای زیستن شیعیان در عصری که برخی تندروها انتظار مرگ اندیشی را داشتند برای آن امام ان قدر هزینه داشت که برخی از شیعیان کم اندیش در رفتارهای اجتماعی با ایشان تعابیری غیر اخلاقی( همانند: یا مذل المومنین) به کار می بردند.
صلح الحسن گفتمانی را پایه نهاد که در دوران معاصر هم مورد توجه جدی قرار گرفت و اندیشمندانی را به تامل در آن واداشت. یکی از شخصیت های نواندیشی که تلاش کرد تصویری جدیدی از صلح امام حسن ارائه دهد شیخ راضی آل یاسین است.
راضى آل ياسين (1314-1372ق)، مجتهد، فقیه، مورخ، عالم بزرگ شیعه اهل عراق، از مشهورترین اساتید او برادرش محمدرضا آل یاسین و شیخ محمد کاظم شیرازی، است که در 15 ذى قعده سال 1372ق. يعنى درست سال انتشار کتابش “صلح‌الحسن” درگذشت.
در ادامه تلاش شده است تا به آثاری که مرتبط با این جریان تاریخی تدوین شده و در کتابخانه مرحوم شیخ بهایی موجود است اشاره گردد.
- صلح الحسن ع‍ل‍ی‍ه‌ال‍س‍لام/ راضی آل‌ی‍اس‍ی‍ن.– ب‍ی‍روت – ل‍ب‍ن‍ان: م‍ن‍ش‍ورات‌ن‍اص‍ر خ‍س‍رو،۱۹۷۹ م. =۱۳۹۹ ق.
۴۰۰ص. ۸ص،۷آ/،۴۰،BP
این کتاب در دهه چهل ترجمه شد و با عنوان ذیل به بازار نشر عرضه گردید:
صلح امام حسن: پ‍رش‍ک‍وه‍ت‍ری‍ن ن‍رم‍ش ق‍ه‍رم‍ان‍ان‍ه ت‍اری‍خ/ ن‍وش‍ت‍ه راضی آل‌ی‍اس‍ی‍ن؛ ترجمه از علی خ‍ام‍ن‍ه‌ای.– ت‍ه‍ران: آس‍ی‍ا،۱۳۴۸ ،۱۳۵۴ . ۵۴۶ص. ۸۰۴۱ص ،۷آ/،۴۰،BP
بازنشر آن در سال 1379 :
صلح امام حسن (ع): پ‍رش‍ک‍وه ت‍ری‍ن ن‍رم‍ش ق‍ه‍رم‍ان‍ان‍ه‌ی ت‍اری‍خ/ راض‍ی‌آل‌ی‍اس‍ی‍ن؛ ت‍رج‍م‍ه‌ی س‍ی‍د علی خ‍ام‍ن‍ه‌ای.– ت‍ه‍ران: م‍وس‍س‍ه پ‍ژوه‍ش‍ی ف‍ره‍ن‍گ‍ی‌ان‍ق‍لاب اس‍لام‍ی، دف‍ت‍ر ح‍ف‍ظ و نشر آث‍ار ح‍ض‍رت آی‍ت‌ال‍ل‍ه ال‍ع‍ظم‍ی خ‍ام‍ن‍ه‌ای” م‍دظل‍ه‌ال‍ع‍ال‍ی” ان‍ت‍ش‍ارات ان‍ق‍لاب اس‍لام‍ی،۱۳۹۷ . ط، ۴۶۳ ص.: ن‍م‍ون‍ه. ۱۳۹۷،۸۰۴۱ص،۷آ/،۴۰،BP
- حسن (ع) ک‍ی‍س‍ت ؟(ب‍ح‍ث و ت‍ح‍ل‍ی‍ل در پ‍ی‍رام‍ون م‍س‍ال‍ه صلح)/ م‍ول‍ف ف‍ض‍ل‌ال‍ل‍ه ک‍م‍پ‍ان‍ی؛ م‍ص‍ح‍ح رض‍ا س‍ت‍وده.– ت‍ه‍ران: ف‍راه‍ان‍ی،۱۳۵۴ . ۳۱۵ص. ۵ح،۸ک/،۴۰،BP
- صلح الام‍ام الحسن(ع) و ث‍وره الام‍ام ال‍ح‍س‍ی‍ن(ع) م‍ن م‍ن‍ظر ال‍س‍ن‍ن‌ال‍ت‍اری‍خ‍ی‍ه ف‍ی ال‍ق‍رآن ال‍ک‍ری‍م/ م‍ح‍س‍ن الاراک‍ی.– ق‍م: م‍ج‍م‍ع ج‍ه‍ان‍ی اه‍ل‌ب‍ی‍ت(ع)،۱۴۳۵ ق. ۱۱۲ص. ۸ص،۴ال‍ف/،۴۰،BP
- ق‍ص‍ه صلح خ‍ون‍ی‍ن: ت‍اری‍خ زن‍دگ‍ی س‍ی‍اس‍ی، اجتماعی ح‍ض‍رت امام ح‍س‍ن‌م‍ج‍ت‍ب‍ی علیه السلام/ تالیف علی ن‍ظری م‍ن‍ف‍رد.– ق‍م: س‍رور،۱۳۸۳ . ۴۸۵ص. ۶ق،۶ن/،۴۰،BP
- صلح الام‍ام الحسن: اس‍ب‍اب‍ه، ن‍ت‍ائ‍ج‍ه/ م‍ح‍م‍دج‍واد ف‍ض‍ل ال‍ل‍ه.– ب‍ی‍روت:دارال‍غ‍دی‍ر، م‍ح‍م‍دج‍واد ف‍ض‍ل ال‍ل‍ه،۱۳۹۲ ق.=۱۹۷۳ . ۲۴۰ص. ۸ص،۶ف/،۴۰،BP
اولین اثر موجود در کتابخانه کتاب صلح الحسن آل‌ی‍اس‍ی‍ن، راضی، ۱۸۹۶ -۱۹۵۳ است. هر چند خود وی در این کتاب از آثاری هم چون:
- صلح الحسن و معاویه، تالیف احمد بن محمد بن سعید بن عبدالرحمن السبیعی الهمدانی متوفای 333 هجری،
- صلح الحسن تالیف عبدالرحمن کثیر الهاشمی( از موالی بنی هاشم و نه از دودمان ایشان) و…یاد می کند.
کتاب صلح الحسن شیخ راضی آل یاسین مورد نقد و بررسی برخی صاحب نظران نیز قرار گرفته است که از آن جمله می توان به این مقاله که در کتابخانه شیخ بهایی موجود است اشاره کرد:
“صلح امام حسن علیه السلام [م‍ع‍رف‍ی، نقد و بررسی کتاب صلح امام حسن ازع‍لام‍ه شیخ راضی آل یاسین]”کتاب م‍اه (دی‍ن)،۵۱-۵۲ ، ۸۱۰۴۲۶۳۵
