علم نبْود غیر علم عاشقی
در بزرگداشت بهاءالدین محمد بن حسین عاملی (معروف به شیخ بهایی)
شیخ بهایی یکی از معروف‌ترین علما و دانشمندان ایرانی در دوران صفویه است. او با نام کامل بهاءالدین محمد بن حسین عاملی در سال ۹۵۳ هجری قمری (۱۵۴۷ میلادی) در بعلبک، لبنان امروزی، به دنیا آمد و در سال ۱۰۳۱ هجری قمری (۱۶۲۲ میلادی) در اصفهان درگذشت.
شیخ بهایی در علوم مختلفی چون فقه، حدیث، فلسفه، ریاضیات، نجوم، و مهندسی سرآمد بود. او به‌ویژه در زمینه معماری و مهندسی شهرسازی شهر اصفهان نقش مهمی ایفا کرد. از او به عنوان معمار مسجد شاه (مسجد امام) و طرح‌ریزی میدان نقش جهان یاد می‌شود. همچنین، تقسیم‌بندی آب زاینده‌رود براساس طرح او هنوز هم کاربرد دارد.
شیخ بهایی فقیهی عارف، فیلسوفی محدِّث ، و معماری شاعر و…بود. تجمیع این دانش ها در وی از او انسانی ساخته بود که بتواند واقعیت های پیرامونی اش را به خوبی درک و در پذیرش آن واقعیت های عصری راه عقلانیت را در پیش بگیرد. تجربه های علمی وی در ساحت های مختلف علوم وی را به فراست بدان جا رسانده بود نه علم تفسیر وی را سیراب کند و نه علم فقه، نه علم حدیث و نه فلسفه ، و… آنچه این فقیه عاشق را فرجام و سراتجام بود:«عشق» بود و دیگر هیچ.
از آثار معروف شیخ بهایی می توان به :« ال‍ح‍ب‍ل ال‍م‍ت‍ی‍ن ف‍ی احکام الدین»، «جامع عباسی»، «دیوان شعر»، «کشکول»، و « اس‍رار ال‍ب‍لاغ‍ه»، «الاربعون حدیثاً»، و …. اشاره کرد. شیخ بهایی جایگاه ویژه‌ای در تاریخ علمی و فرهنگی ایران دارد و آثار او همچنان مورد توجه پژوهشگران و علاقه‌مندان قرار دارد. او به دلیل توانایی‌های فراوانش در زمینه‌های مختلف، شخصیتی همه‌جانبه و برجسته در تاریخ ایران به حساب می‌آید.
“جامع عباسی” یکی از مهم‌ترین آثار شیخ بهایی است که در زمینه فقه اسلامی و به زبان فارسی نوشته شده است. این کتاب را برخی اولین متن کامل رساله فقهی به زبان فارسی دانسته که هم چنان به عنوان یک اثر فقهی معتبر در مذهب شیعه دوازده امامی شناخته می‌شود. جامع عباسی به درخواست شاه عباس صفوی، که از حامیان مهم شیخ بهایی بود، تألیف شد و به همین دلیل نام آن “جامع عباسی” است که این نکته را شیخ در ابتدای این اثر توضیح داده است.
کتاب جامع عباسی به دلیل سادگی و روانی زبانش، مورد توجه گسترده علما و طلاب علوم دینی قرار گرفته و به عنوان یکی از متون مرجع در زمینه فقه شیعه در حوزه‌های علمیه تدریس می‌شود. این کتاب شامل مباحث فقهی مانند عبادات، معاملات، و سایر احکام شریعت اسلامی است و تلاش می‌کند تا مسائل فقهی را به زبانی ساده و قابل درک برای مخاطبان غیر متخصص ارائه دهد.
جامع عباسی همچنین به دلیل جایگاه نویسنده‌اش، یعنی شیخ بهایی، که نه تنها یک فقیه، بلکه یک متفکر و دانشمند برجسته در زمینه‌های مختلف علمی و فرهنگی بود، اهمیت ویژه‌ای دارد و و دارای آراء بعضاً متفاوت با فقیهان است که اصحاب اندیشه دعوت به ملاحظه آن می شوند.
ذکر این نکته لازم است که شیخ بهایی حتماً بخش مهمی از این توفیقات را مدیون همسر عالمه و فاضله خویش است. هم او که صاحب مستدرک‌الوسائل در خصوص اش می‌گوید: شیخ بهایی زنی دانشمند داشت که عالم و محدث و فقیه و دختر زین‌الدین علی، معروف به منشار عاملی بود. وی در جای دیگر آورده است: «زنان نزد او درس می‌خواندند. پدرش، زین‌الدین علی منشار، از دانشمندان معاصر شاه‌طهماسب بود و کتاب‌های بسیاری داشت که از هند آورده بود و گویند نزدیک چهارهزار کتاب بود. بیشتر زندگی خود را در هند گذرانده و چون مُرد، دخترش که زن شیخ بهایی بود، وارث او شد. زیرا جز یک دختر نداشت و این کتاب‌ها از جمله کتبی بود که شیخ بهایی وقف کرد و چون شیخ بهایی مُرد، بیشتر این کتاب‌ها نایاب شد؛ زیرا متولی در نگهداری آن‌ها نکوشید.
استادان:
نام برخی از استادان بهاءالدین محمد از این قرار است:
- فقه و اصول، تفسیر، حدیث و ادبیات عرب را نزد پدرش شیخ عزالدین حسین عاملی.
- منطق و کلام و معانی و بیان و ادبیات عرب را نزد نجم ابن شهاب، معروف به عبدالله بهابادی، مؤلف مشهور حاشیه بر تهذیب منطق معروف به حاشیه ملا عبدالله
- ریاضی، کلام و فلسفه را از مولانا افضل قاینی فرا گرفت.
- طب را از حکیم عماد الدین محمود، طبیب ویژه شاه طهماسب و مشهورترین پزشک ایران در آن دوره آموخت.
- صحیح بخاری را نزد ابی الطیف مقدسی فرا گرفت.
- همچنین نقل است نزد ملا محمد باقر یزدی مؤلف کتاب مطالع الانوار که از ریاضی‌دانان عصر خود بوده نیز درس خوانده است.
شاگردان
تعداد کثیری از علمای نامی قرن یازدهم نزد وی تحصیل کرده‌اند. یکی از محققان معاصر۳۳ تن از شاگردان او را نام برده است که در این‌جا به مشهورترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی، معروف به ملاصدرا، فیلسوف بنیان‌گذار حکمت متعالیه، متوفی به سال ۱۰۵۰ ق.
- محسن فیض کاشانی، متوفی ۱۰۹۱ ق.
- سید رفیع‌الدین محمد حسینی طباطبایی نائینی، متوفی ۱۰۹۹ ق.
- مراد تفرشی
- محمد تقی مجلسی، معروف به مجلسی اول، متوفی ۱۰۷۰ ق.
- محمدباقر سبزواری، معروف به محقق سبزواری، شیخ‌الاسلام اصفهان، وفات ۱۰۹۰ ق.
- نظام‌الدین احمد گیلانی
شیخ بهایی در عرصه ادبیات فارسی و عربی نیز سبک و سیاق خاص خود را دارد و لذا مورد توجه اصحاب نظر بوده است حسن ختام این مقدمه را پیش از معرفی آثار موجود و مرتبط با وی بخشی از یک مثنوی بلنداش قرار می دهم که مطلع این یادداشت نیز بود.
علْم رسمی سر به سر قیل است و قال / نه از او کیفیتی حاصل، نه حال
طبع را افسردگی بخشد مدام / مولوی باور ندارد این کلام
وه! چه خوش می‌گفت در راه حجاز / آن عرب، شعری به آهنگ حجاز:
کُلُّ مَنْ لَمْ یَعْشقِ الْوَجْهَ الْحَسَن / قَرِّبِ الْجُلَّ اِلَیْهِ وَ الرَّسَن
یعنی: «آن کس را که نبْوَد عشق یار / بهر او پالان و افساری بیار»
گر کسی گوید که: از عمرت همین / هفت روزی مانده، وان گردد یقین
تو در این یک هفته، مشغول کدام / علم خواهی گشت، ای مرد تمام؟
فلسفه یا نحو یا طب یا نجوم / هندسه یا رمل یا اعداد شوم
علم نبود غیر علم عاشقی / مابقی تلبیس ابلیس شقی
علم فقه و علم تفسیر و حدیث / هست از تلبیس ابلیس خبیث
زان نگردد بر تو هرگز کشف راز / گر بود شاگرد تو صد فخر راز
آثار و تالیفات شیخ بهایی و آثار مرتبط با وی در کتابخانه «شیخ بهایی »
الف) آثار تالیفی شیخ بهایی
قبل از آن که به آثار موجود شیخ بهایی در کتابخانه ای که به نام شریف وی در دفتر تبلیغات خراسان رضوی در حال خدمت رسانی به پژوهشگران و فضلای حوزوی است پرداخته شود، لازم است از کار ستودنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی دفتر تبلیغات در گردآوری آثار شیخ بهایی تحت عنوان« موسوعه الشیخ بهاء الدین العاملی» در ضمن یک موسوعه 23 جلدی که در سال 1442 قمری به سرانجام رسید یاد کرد و امید داشت تا این خدمت در ترویج اندیشه های شیخ بهایی تاثیرگذار بوده باشد .
… ال‍م‍خ‍لاه / ل‍ب‍ه‍ا الدین محمد بن حسین العاملی . و ق‍د ذی‍ل‍ن‍اه ب‍ک‍ت‍اب‌اس‍رار ال‍ب‍لاغ‍ه / ل‍ل‍م‍ول‍ف . وب‍ه‍ا م‍ش‍ه کتاب س‍ک‍ردان ال‍س‍ل‍طان / ل‍ش‍ه‍اب الدین ب‍ن‌ال‍ع‍ب‍اس احمد بن ی‍ح‍ی‍ی ابن ابی ب‍ک‍ر ال‍ش‍ه‍ی‍ر ب‍اب‍ن ح‍ج‍ل‍ه ال‍م‍غ‍رب‍ی ال‍ت‍ل‍م‍س‍ان‍ی.–م‍ص‍ر : ال‍م‍طب‍ع‍ه – ال‍م‍ی‍م‍ن‍ی‍ه، ۱۳۱۷ ق. ۲۲۸، ۲۴ ص. ۱۳۱۷ق،۳م،۹ش/، ۵/۱۰،AC
ال‍م‍خ‍لاه/ ت‍ال‍ی‍ف بهاءالدین م‍ح‍م‍دب‍ن حسین العاملی؛ ض‍ب‍طه و ص‍ح‍ح‍ه ووض‍ع ح‍واش‍ی‍ه محمد ع‍ب‍دال‍ک‍ری‍م ال‍ن‍م‍ری.– ب‍ی‍روت: دارال‍ک‍ت‍ب ال‍ع‍ل‍م‍ی‍ه،۱۴۱۸ق ق. ۵۲۸ص. ۱۴۱۸ق،۳م،۹ش/،۱۰/۵،AC
کشکول/ بهاءالدین-محمد عاملی (شیخ ب‍ه‍ائ‍ی)؛ گ‍زی‍ن‍ش، ترجمه،ت‍ص‍ح‍ی‍ح، ت‍ح‍ش‍ی‍ه و ت‍ع‍ل‍ی‍ق‍ات،از اب‍وال‍ق‍اس‍م آی‍ت ال‍ل‍ه‍ی.– ت‍ه‍ران: ت‍وک‍ا،۱۳۵۷ .
۶۰۹ص.۵ک،۹ش/،۱۰۶،AC
ال‍ک‍ش‍ک‍ول/ ت‍ال‍ی‍ف الشیخ بهاءالدین محمد العاملی.– ب‍ی‍روت: م‍وس‍س‍ه‌الاع‍ل‍م‍ی ل‍ل‍م‍طب‍وع‍ات،۱۴۲۰ ق. ۱۴۲۰ق،۵ک،۹ش/،۱۰۶،AC
ال‍ک‍ش‍ک‍ول/ ت‍ال‍ی‍ف محمد بن ال‍ح‍س‍ی‍ن بن ع‍ب‍دال‍ص‍م‍د ال‍ح‍ارث‍ی ال‍ع‍ام‍ل‍ی‌ال‍م‍ش‍ه‍ور ب‍ال‍ش‍ی‍خ ال‍ب‍ه‍ائ‍ی؛ ت‍ح‍ق‍ی‍ق ال‍س‍ی‍د محمد ال‍س‍ی‍د حسین ال‍م‍ع‍ل‍م.– ق‍م:ال‍م‍ک‍ت‍ب‍ه ال‍ح‍ی‍دری‍ه،۱۴۲۷ ق. ۱۴۲۷ق،۵ک،۹ش/،۱۰۶،AC
ال‍س‍ر ال‍م‍س‍ت‍ت‍ر ف‍ی ال‍ع‍ل‍وم ال‍غ‍ری‍ب‍ه وال‍ج‍ف‍ر ل‍ل‍ش‍ی‍خ ال‍ب‍ه‍ائ‍ی و ی‍ل‍ی‍ه خ‍واص‌الاس‍م‍اء ال‍ح‍س‍ن‍ی/ ت‍ال‍ی‍ف م‍ح‍م‍درض‍ا س‍ق‍ازاده ال‍واع‍ظ؛ ترجمه ع‍ل‍ی‌الاب‍راه‍ی‍م‍ی.– ق‍م: م‍وس‍س‍ه ال‍ب‍لاغ،۲۰۰۶ م. ۱۸۳ص.: ج‍دول. ۹ش،۴ع/،۱۴۱۸،BF
رس‍ائ‍ل الشیخ بهاء الدین محمد بن ال‍ح‍س‍ی‍ن بن ع‍ب‍دال‍ص‍م‍د ال‍ح‍ارث‍ی‌ال‍ه‍م‍دان‍ی ال‍ج‍ب‍ع‍ی العاملی ال‍م‍ش‍ت‍ه‍ر ب‍ال‍ش‍ی‍خ ال‍ب‍ه‍ائ‍ی/ ت‍ح‍ق‍ی‍ق ه‍ادی ال‍ق‍ب‍ی‍س‍ی…[و دی‍گ‍ران].– ق‍م: م‍وس‍س‍ه آل ال‍ب‍ی‍ت (ع) لاح‍ی‍اء ال‍ت‍راث،۱۴۲۹ ق. ۲۰۳ص.: ن‍م‍ون‍ه. ۹۵ر،۹ش/،۴/۶،BP
ال‍ع‍روه ال‍وث‍ق‍ی ف‍ی تفسیر س‍وره ال‍ح‍م‍د/ ل‍م‍ح‍م‍د بن ال‍ح‍س‍ی‍ن ال‍ح‍ارث‍ی ال‍ع‍ام‍ل‍ی‌ال‍م‍ع‍روف ب‍ال‍ش‍ی‍خ ال‍ب‍ه‍ائ‍ی. و ال‍رح‍ل‍ه/ ل‍ح‍س‍ی‍ن وال‍د الشیخ ال‍ب‍ه‍ائ‍ی؛ [ت‍ح‍ق‍ی‍ق] م‍رک‍زالاب‍ح‍اث و ال‍دراس‍ات الاس‍لام‍ی‍ه، ق‍س‍م اح‍ی‍اء ال‍ت‍راث الاس‍لام‍ی؛ ال‍م‍ح‍ق‍ق‍ان‌م‍ح‍م‍درض‍ا ال‍ن‍ع‍م‍ت‍ی، اس‍ع‍د ال‍طی‍ب.– ق‍م: ب‍وس‍ت‍ان کتاب ق‍م (ان‍ت‍ش‍ارات دف‍ت‍رت‍ب‍ل‍ی‍غ‍ات اسلامی ح‍وزه علمیه ق‍م)،۱۳۸۰ . ۲۲۴ص.: ن‍م‍ون‍ه. ۴ع،۹ش/،۱۰۲/۱۲،BP
[ال‍وح‍ی‍زه ف‍ی ع‍ل‍م‌ال‍درای‍ه (فارسی.) ش‍رح] ش‍رح وج‍ی‍زه شیخ ب‍ه‍ائ‍ی در علم درای‍ه/ م‍ه‍دی م‍رع‍ش‍ی.– [ب‍ی جا: ب‍ی ن‍ا]،۱۴۰۷ق. ۷۰ص. ۳۴و،۹ش/،۱۰۸/۴۱،BP
[ال‍وج‍ی‍زه. ش‍رح] ن‍ه‍ای‍ه ال‍درای‍ه ف‍ی ش‍رح ال‍رس‍ال‍ه ال‍م‍وس‍وم‍ه ب‍ال‍وج‍ی‍زه ل‍ل‍ب‍ه‍ائ‍ی/ ت‍ال‍ی‍ف ح‍س‍ن‌ال‍ص‍در؛ ت‍ح‍ق‍ی‍ق م‍اج‍دال‍غ‍رب‍اوی.– [ب‍ی جا]: ن‍ش‍رم‍ش‍ع‍ر، [ب‍ی تا]. ۷۱۲ص.: ن‍م‍ون‍ه. ۳۲و،۹ش/،۱۰۸/۷،BP
م‍ش‍رق ال‍ش‍م‍س‍ی‍ن و اک‍س‍ی‍ر ال‍س‍ع‍ادت‍ی‍ن/ ل‍ب‍ه‍اءال‍دی‍ن محمد بن ال‍ح‍س‍ی‍ن‌ال‍ع‍ام‍ل‍ی؛ م‍ع ت‍ع‍ل‍ی‍ق‍ات ل‍م‍ح‍م‍د اس‍م‍اع‍ی‍ل بن ال‍ح‍س‍ی‍ن ال‍م‍ازن‍دران‍ی ال‍خ‍واج‍وئ‍ی؛ت‍ح‍ق‍ی‍ق م‍ه‍دی ال‍رج‍ائ‍ی.– م‍ش‍ه‍د: آس‍ت‍ان ق‍دس رضوی، م‍ج‍م‍ع ال‍ب‍ح‍وث‌الاس‍لام‍ی‍ه،۱۴۱۴ ق.=۱۳۷۲ . ۴۸۶ص. ۱۳۷۲،۵۰۳۳م،۹ش/،۱۱۲/۶،BP
ال‍ح‍اش‍ی‍ه علی کتاب م‍ن لای‍ح‍ض‍ره ال‍ف‍ق‍ی‍ه/ ت‍ال‍ی‍ف بهاءالدین محمد ب‍ن‌ال‍ح‍س‍ی‍ن بن ع‍ب‍دال‍ص‍م‍د ال‍ح‍ارث‍ی ال‍ه‍م‍دان‍ی العاملی ال‍ج‍ب‍ع‍ی ال‍م‍ش‍ه‍ور ب. ال‍ب‍ه‍ائ‍ی؛ت‍ح‍ق‍ی‍ق ف‍ارس ح‍س‍ون ک‍ری‍م ، ب‍اه‍ت‍م‍ام ال‍س‍ی‍د محمود ال‍م‍رع‍ش‍ی ال‍ن‍ج‍ف‍ی.– ق‍م:م‍ک‍ت‍ب‍ه آی‍ه ال‍ل‍ه ال‍ع‍ظم‍ی م‍رع‍ش‍ی ال‍ن‍ج‍ف‍ی،۲۰۰۳ م. ۲۰۰ص.: ن‍م‍ون‍ه.
۸۰۳۵م،۲الف/،۱۲۹،BP
ال‍ح‍اش‍ی‍ه علی کتاب م‍ن لای‍ح‍ض‍ره ال‍ف‍ق‍ی‍ه/ ت‍ال‍ی‍ف بهاءالدین محمد ب‍ن‌ال‍ح‍س‍ی‍ن بن ع‍ب‍دال‍ص‍م‍د ال‍ح‍ارث‍ی ال‍ه‍م‍ذان‍ی العاملی ال‍ج‍ب‍ع‍ی ال‍م‍ش‍ت‍ه‍ر “ال‍ب‍ه‍ائ‍ی”؛ت‍ح‍ق‍ی‍ق ف‍ارس ح‍س‍ون ک‍ری‍م، ب‍اه‍ت‍م‍ام محمود ال‍م‍رع‍ش‍ی ال‍ن‍ج‍ف‍ی.– ق‍م: م‍ک‍ت‍ب‍ه‌آی‍ه ال‍ل‍ه ال‍ع‍ظم‍ی ال‍م‍رع‍ش‍ی ال‍ن‍ج‍ف‍ی،۱۴۲۴ ق.=۲۰۰۳ م.=۱۳۸۲ ش. ۲۰۰ص. ۸۰۳۵م،۲ الف/،۱۲۹/۷،BP
الاربعون ح‍دی‍ث‍ا/ ل‍ل‍ش‍ی‍خ بهاء الدین محمد بن ال‍ح‍س‍ی‍ن العاملی؛ م‍ع ت‍ع‍ل‍ی‍ق‍ات‌ه‍ام‍ه ل‍م‍ح‍م‍د اس‍م‍اع‍ی‍ل ال‍م‍ازن‍دران‍ی ال‍خ‍واج‍وئ‍ی؛ ت‍ح‍ق‍ی‍ق م‍ه‍دی ال‍رج‍ائ‍ی.– ق‍م:م‍وس‍س‍ه ع‍اش‍وراء،۱۳۸۴ .۸۰۸ص. ۱۳۸۴،۴الف،۸۹ش/،۱۴۳،BP
الاربعون / ل‍ل‍ب‍ه‍ای‍ی؛ ص‍ح‍ح‍ه و اخ‍رج‍ه ع‍ب‍دال‍رح‍ی‍م ال‍ع‍ق‍ی‍ق‍ی ال‍ب‍خ‍ش‍ای‍ش‍ی.–ق‍م: دفتر ن‍وی‍د ن‍ش‍ر اس‍لام، [ب‍ی تا]. ۲۵۶ص. ۴۷الف،۹ش/،۱۴۳/۷،BP
زب‍ده الاص‍ول/ ت‍ال‍ی‍ف الشیخ بهاءالدین محمد بن ال‍ح‍س‍ی‍ن بن ع‍ب‍دال‍ص‍م‍دال‍ح‍ارث‍ی ال‍ه‍م‍دان‍ی العاملی ال‍ج‍ب‍ع‍ی ال‍م‍ش‍ت‍ه‍ر ب-“ال‍ب‍ه‍ائ‍ی”؛ ت‍ح‍ق‍ی‍ق ف‍ارس ح‍س‍ون‌ک‍ری‍م.– ق‍م: م‍رص‍اد،۱۴۲۳ =۱۳۸۱. ۲۲۲ص.: ن‍م‍ون‍ه. ۲ز،۹ش/،۱۵۸/۸۷،BP
الاث‍ن‍ا ع‍ش‍ری‍ات ال‍خ‍م‍س (ال‍طه‍ارت‍ی‍ه، ال‍ص‍لات‍ی‍ه، ال‍زک‍ات‍ی‍ه، ال‍ص‍وم‍ی‍ه، ال‍ح‍ج‍ی‍ه)/الشیخ بهاءالدین محمد بن ال‍ح‍س‍ی‍ن بن ع‍ب‍دال‍ص‍م‍د ال‍ح‍ارث‍ی ال‍م‍ع‍روف ب‍ال‍ش‍ی‍خ‌ال‍ب‍ه‍ائ‍ی؛ ت‍ح‍ق‍ی‍ق م‍س‍ع‍ود ش‍ک‍وه‍ی.– ق‍م: اع‍ج‍از،۱۴۲۳ ق. ۱۳۸۱ ش. ۳۵۰ص.: ن‍م‍ون‍ه. ۲الف،۹ش/،۱۸۲/۷،BP
ال‍ت‍ع‍ل‍ی‍ق‍ه ال‍رس‍ال‍ه ال‍ص‍وم‍ی‍ه/ بهاء الدین محمد بن ال‍ح‍س‍ی‍ن ال‍ح‍ارث‍ی العاملی،م‍ع ت‍ع‍ل‍ی‍ق‍ات م‍ح‍م‍داس‍م‍اع‍ی‍ل ال‍م‍ازن‍دران‍ی ال‍خ‍واج‍وئ‍ی؛ ت‍ح‍ق‍ی‍ق م‍ه‍دی ال‍رج‍ائ‍ی.–ق‍م: م‍وس‍س‍ه ع‍اش‍وراء، ۲۰۰۶ م ۱۴۲۷ ق. ۲۰۷ص. ۷ت،۹ش/،۱۸۲/۷،BP
……. جامع عباسی/ از تالیفات شیخ بهایی.– [ب‍ی جا]: م‍ی‍رزا س‍ل‍ی‍م‍ان‌خ‍ان رک‍ن ال‍م‍ل‍ک،۱۳۱۲ ق. [ ۴۵۵ ] ص. رح‍ل‍ی. ۱۳۱۲ق،۲ج،۹ش/،۱۸۲/۷،BP
… جامع عباسی/ — [ب‍ی جا]: م‍ی‍رزا س‍ل‍ی‍م‍ان خ‍ان رک‍ن ال‍م‍ل‍ک،۱۳۱۲ ق. [ ۴۵۵ ] ص. رح‍ل‍ی. ۱۳۱۲ق،۲ج،۹ش/،۱۸۲/۷،BP
… جامع عباسی/ شیخ ب‍ه‍ائ‍ی.– ت‍ب‍ری‍ز : ک‍ارخ‍ان‍ه ح‍اج‍ی احمد ت‍اج‍رک‍ت‍اب‍ف‍روش، ۱۳۲۲ ق. ۳۰۳ص. رح‍ل‍ی. ۱۳۲۲،۲ج،۹ش/،۱۸۲/۷،BP
ال‍ح‍ب‍ل ال‍م‍ت‍ی‍ن ف‍ی احکام الدین/ ب‍ه‍ائ‍ی، بهاءالدین محمد بن ال‍ح‍س‍ی‍ن ب‍ن‌ع‍ب‍د ال‍ص‍م‍د ال‍ه‍م‍دان‍ی العاملی؛ ت‍ح‍ق‍ی‍ق ب‍لاس‍م ال‍م‍وس‍وی ال‍ح‍س‍ی‍ن‍ی.– م‍ش‍ه‍د:م‍ج‍م‍ع ال‍ب‍ح‍وث الاس‍لام‍ی‍ه،۱۴۲۹ ق ۱۳۸۷ ش. ۱۳۸۷،۲ح،۹ش/،۱۸۲/۷،BP
رس‍ائ‍ل/ الشیخ بهاءالدین محمد بن ال‍ح‍س‍ی‍ن بن ع‍ب‍دال‍ص‍م‍د ال‍ح‍ارث‍ی‌ال‍ع‍ام‍ل‍ی.– ق‍م: ب‍ص‍ی‍رت‍ی،۱۳۹۸ ق. ۴۱۰، ۸ ص. ۵ر،۹ش/،۱۸۲/۷،BP
جامع عباسی: ی‍ک‍دوره فقه فارسی/ شیخ بهاءالدین عاملی.– ت‍ه‍ران:ف‍راه‍ان‍ی، [ب‍ی تا]. ۴۶۳ص. ۲ج،۹ش/،۱۸۲/۸،BP
جامع عباسی/ ت‍ال‍ی‍ف محمد عاملی معروف به شیخ ب‍ه‍ائ‍ی.– ت‍ب‍ری‍ز:کتابخانه ت‍رب‍ی‍ت، [۱۳۷۸]. ۸۰ص. ۲۱ج،۹ش/،۱۸۲/۸،BP
الاث‍ن‍اع‍ش‍ری‍ه ف‍ی ال‍ص‍ل‍وه ال‍ی‍وم‍ی‍ه/ ت‍ال‍ی‍ف الشیخ ال‍ب‍ه‍ای‍ی محمد بن ال‍ح‍س‍ی‍ن‌ب‍ن ع‍ب‍دال‍ص‍م‍د ال‍ح‍ارث‍ی؛ ت‍ح‍ق‍ی‍ق محمد ال‍ح‍س‍ون.– ق‍م: م‍ک‍ت‍ب‍ه آی‍ه‌ال‍ل‍ه ال‍م‍رع‍ش‍ی‌ال‍ع‍ام‍ه،۱۴۰۹ ق.۱۳۶۷ . ۹۶ص.: ن‍م‍ون‍ه. ۲الف،۹ش/،۱۸۶،BP
ح‍رم‍ه ذب‍ائ‍ح اه‍ل ال‍ک‍ت‍اب/ ت‍ال‍ی‍ف بهاءالدین محمد بن ال‍ح‍س‍ی‍ن ال‍ح‍ارث‍ی‌ال‍ع‍ام‍ل‍ی ال‍م‍ع‍روف ب‍ال‍ش‍ی‍خ ال‍ب‍ه‍ائ‍ی؛ ت‍ح‍ق‍ی‍ق زه‍ی‍ر الاع‍رج‍ی.– ب‍ی‍روت: الاع‍ل‍م‍ی،۱۴۱۰ق. ۸۰ص.: ن‍م‍ون‍ه. ۴ح،۹ش/،۱۹۴/۳،BP
وج‍ه ت‍س‍م‍ی‍ه ال‍م‍ف‍ی‍د ب‍ال‍م‍ف‍ی‍د: ف‍ی‍ه‍ا م‍ن‍اظرات ک‍لام‍ی‍ه و اب‍ح‍اث ح‍ول ال‍درای‍ه‌وال‍روای‍ه وال‍ف‍رق ب‍ی‍ن‍ه‍م‍ا و غ‍ی‍ره‍ا م‍ن ال‍ح‍ق‍ای‍ق و ال‍رق‍ای‍ق/ ت‍ال‍ی‍ف محمد بن ال‍ح‍س‍ی‍ن‌ال‍م‍ش‍ه‍ور ب‍ال‍م‍ول‍ی اس‍م‍اع‍ی‍ل ال‍خ‍واج‍وئ‍ی؛ م‍ق‍ال‍ه ح‍ول ال‍ق‍رآن ال‍ک‍ری‍م/ ل‍ب‍ه‍اءال‍دی‍ن‌م‍ح‍م‍د العاملی؛ ح‍ق‍ق‍ه و ص‍دره و ع‍ل‍ق ع‍ل‍ی‍ه ال‍م‍ی‍ر س‍ی‍داح‍م‍د ال‍روض‍ات‍ی.– ت‍ه‍ران:م‍ک‍ت‍ب ال‍ق‍رآن،۱۳۷۱ . ۵۶ص.: ن‍م‍ون‍ه. ۳و،۹خ/،۲۰۱/۷۴،BP
اع‍ت‍ق‍ادات شیخ بهایی: متن عربی رس‍ال‍ة الاع‍ت‍ق‍ادات شیخ بهاء الدین م‍ح‍م‍دع‍ام‍ل‍ی به ه‍م‍راه س‍ه ترجمه و ش‍رح فارسی آن/ به ک‍وش‍ش و پ‍ژوه‍ش ج‍وی‍اج‍ه‍ان‍ب‍خ‍ش.– ت‍ه‍رن: اس‍اطی‍ر،۱۳۸۷ . ۵۱۲ص. ۵۰۴۱ر،۹ش/،۲۱۱،BP
ال‍ح‍دی‍ق‍ه ال‍ه‍لال‍ی‍ه ش‍رح دع‍اء ال‍ه‍لال م‍ن ال‍ص‍ح‍ی‍ف‍ه ال‍س‍ج‍ادی‍ه/ [علی ب‍ن‌ال‍ح‍س‍ی‍ن ع‍ل‍ی‍ه ال‍س‍لام] ت‍ال‍ی‍ف م‍ح‍م‍دب‍ن ال‍ح‍س‍ی‍ن العاملی ال‍م‍ع‍روف ب‍ال‍ش‍ی‍خ‌ال‍ب‍ه‍ای‍ی؛ ت‍ح‍ق‍ی‍ق علی ال‍م‍وس‍وی ال‍خ‍راس‍ان‍ی.– ق‍م: م‍وس‍س‍ه آل ال‍ب‍ی‍ت (ع)لاح‍ی‍اء ال‍ت‍راث،۱۴۱۰ ق. ۲۰۴ص.: م‍ص‍ور. ۹ش،۳۱ص/،۲۶۷/۱،BP
م‍ف‍ت‍اح ال‍ف‍لاح ف‍ی ع‍م‍ل ال‍ی‍وم و ال‍ل‍ی‍ل‍ه/ ل‍م‍ح‍م‍د بن ال‍ح‍س‍ی‍ن ال‍ح‍ارث‍ی العاملی؛م‍ع ت‍ع‍ل‍ی‍ق‍ات ه‍ام‍ه/ ل‍ل‍م‍ح‍م‍د اس‍م‍اع‍ی‍ل ال‍م‍ازن‍دران‍ی ال‍خ‍واج‍وئ‍ی؛ ت‍ح‍ق‍ی‍ق م‍ه‍دی‌ال‍رج‍ائ‍ی.– ق‍م: ج‍م‍اع‍ه ال‍م‍درس‍ی‍ن ب‍ق‍م ال‍م‍ش‍رف‍ه، م‍وس‍س‍ه ال‍ن‍ش‍ر الاس‍لام‍ی، ۱۴۱۵ق. ۸۰۸ص.: ن‍م‍ون‍ه.۶۰۲م،۹ش/،۲۶۷/۶۵،BP
م‍ف‍ت‍اح ال‍ف‍لاح/ اثر…محمد العاملی (شیخ ب‍ه‍ائ‍ی)؛ ترجمه علی ب‍ن‌طی‍ف‍ورب‍س‍طام‍ی. ب‍ض‍م‍ی‍م‍ه رساله ن‍ور علی ن‍ور در ذکر و ذاک‍ر و م‍ذک‍ور/ ن‍وش‍ت‍ه‌ح‍س‍ن حسن زاده آم‍ل‍ی.– ت‍ه‍ران: حکمت،۱۳۶۶ ،۱۳۶۹ .ل، ۴۶۲ ص. ۶۴م،۹ش/،۲۶۷/۶۵،BP
دیوان کامل شیخ ب‍ه‍ائ‍ی/ با مقدمه س‍ع‍ی‍د ن‍ف‍ی‍س‍ی.– ت‍ه‍ران: گ‍ل‍ش‍ای‍ی،۱۳۶۸. ۲۸۷ص. ۷ن،۹د/،۶۳۴۰،PIR
ک‍ل‍ی‍ات اش‍ع‍ار و آثار فارسی شیخ بهاءالدین محمد العاملی مشهور به ش‍ی‍خ‌ب‍ه‍ائ‍ی ، شامل: ن‍ان و ح‍ل‍وا – ش‍ی‍ر و ش‍ک‍ر – ن‍ان و پ‍ن‍ی‍ر – غ‍زل‍ی‍ات ، اش‍ع‍ارپ‍راک‍ن‍ده ” م‍ث‍ن‍وی‍ات – ق‍ص‍ای‍د – م‍خ‍م‍س – م‍س‍ت‍زاد” رب‍اع‍ی‍ات – م‍وش و گ‍رب‍ه/به ک‍وش‍ش غ‍لام‍ح‍س‍ی‍ن ج‍واه‍ری.– [ت‍ه‍ران]: م‍ح‍م‍ودی،۱۳۷۲ .
ل، ۲۴ ، ۳۳۶ ص. ۸۳ک،۹ش/،۶۳۴۰،PIR
[ک‍ل‍ی‍ات. ب‍رگ‍زی‍ده] م‍ج‍م‍وع‍ه‌ای از آثار و اش‍ع‍ار شیخ بهایی، ف‍ال‍ن‍ام‍ه – گ‍رب‍ه و م‍وش … ب‍ه‌ض‍م‍ی‍م‍ه زن‍دگ‍ی‍ن‍ام‍ه م‍ول‍ف/ ب‍ه‌ق‍ل‍م محمد ص‍ح‍ف‍ی.– [وی‍رای‍ش۲ ].– ق‍م: ارم، ۱۳۷۴. ۲۴۰ص. ۱۳۷۴،۳ص/،۶۳۴۲،PIR
ش‍رح ال‍ص‍م‍دی‍ه ل‍ل‍ش‍ی‍خ ال‍ج‍ل‍ی‍ل محمد بن ال‍ح‍س‍ی‍ن بن ع‍ب‍دال‍ص‍م‍د ال‍ع‍ام‍ل‍ی‌ال‍ش‍ه‍ی‍ر ب‍ال‍ش‍ی‍خ ال‍ب‍ه‍ائ‍ی/ ص‍ادق م‍ه‍دی ال‍ح‍س‍ی‍ن‍ی.– ک‍رب‍لاء: م‍وس‍س‍ه الاع‍ل‍م‍ی،۱۳۸۵ق. ۳۶۸ص. ۹۰۲۳ف،۹ش/،۶۱۵۱،PJ
اس‍رار ال‍ب‍لاغ‍ه/ بهاءالدین العاملی؛ ش‍رح و ت‍ح‍ق‍ی‍ق محمد ال‍ت‍ون‍ج‍ی.–دم‍ش‍ق: ال‍م‍س‍ت‍ش‍اری‍ه ال‍ث‍ق‍اف‍ی‍ه ل‍ل‍ج‍م‍ه‍وری‍ه الاس‍لام‍ی‍ه الای‍ران‍ی‍ه، [۱۴۰۷ق. =۱۹۸۶].
۱۱۱ص. ۵۰۳۲الف،۹ش/،۲۰۲۸،PJA
… خ‍لاص‍ه ال‍ح‍س‍اب/ ب‍ه‍اال‍دی‍ن محمد حسین العاملی؛ ک‍ات‍ب : ع‍ب‍دال‍رح‍ی‍م ب‍ن‌م‍ح‍م‍د تقی ال‍ت‍ب‍ری‍زی.– [ ب‍ی جا] : دارال‍طب‍اع‍ه ح‍اج ابراهیم، ۱۳۰۱ ق.
۱۴۷ص . : رح‍ل‍ی. ۱۳۰۱ق،۸خ،۲ش/،۳۲،QA
… خ‍لاص‍ه ال‍ح‍س‍اب/ ب‍ه‍اال‍دی‍ن محمد بن حسین العاملی؛ ک‍ات‍ب : محمد ب‍ن‌ال‍م‍ی‍رزا ع‍ب‍دال‍ع‍ل‍ی ال‍درج‍زی‍ن‍ی.– [ ب‍ی جا] : ح‍اج‍ی محمد حسین کاشانی، ۱۳۱۱ق. ۱۴۷ص . ج‍دول. ۱۳۱۱ق،۸خ،۲ش/،۳۲،QA
خ‍لاص‍ه ال‍ح‍س‍اب (ال‍خ‍لاص‍ه ف‍ی علم ال‍ح‍س‍اب و ال‍ج‍ب‍ر و ال‍م‍ق‍اب‍ل‍ه) (ن‍س‍خ‍ه‌ت‍ص‍ح‍ی‍ح شده ه‍م‍راه با متن چ‍اپ س‍ن‍گ‍ی)/ ت‍ص‍ن‍ی‍ف بهاءالدین محمد بن ح‍س‍ی‍ن‌ال‍ع‍ام‍ل‍ی؛ ت‍ق‍دی‍م و ت‍ص‍ح‍ی‍ح ی‍وس‍ف ب‍ی‍گ ب‍اب‍اپ‍ور.– با ه‍م‍ک‍اری م‍ه‍دی طال‍ع‍ی.–ق‍م: م‍ج‍م‍ع ذخ‍ائ‍ر اسلامی،۱۹۰ . ۱۲۰ص.: ن‍م‍ون‍ه، ج‍دول. ۸خ،۹ش/،۳۲،QA
ت‍ح‍ف‍ه ح‍ات‍م‍ی/ ت‍ال‍ی‍ف محمد بهاءالدین عاملی معروف به شیخ ب‍ه‍ائ‍ی؛ت‍ص‍ح‍ی‍ح و ت‍ح‍ش‍ی‍ه اب‍وال‍ف‍ض‍ل ن‍ب‍ئ‍ی – تقی ع‍دال‍ت‍ی.– م‍ش‍ه‍د: آس‍ت‍ان ق‍دس‌رض‍وی، ب‍ن‍ی‍اد پ‍ژوه‍ش‍ه‍ای اسلامی، ۱۳۷۰ . [۱۱۴] ص.: م‍ص‍ور. ۳۰۳ت،۹ش/،۸۵،QB
ب) آثار مرتبط با شیخ بهایی و مرتبط با تالیفات وی
پاره ای آثار موجود در کتابخانه شیخ بهایی به شخصیت شناسی و معرفی آثار آن فقیه، اصولی، ادیب و…پرداخته اند و یا ترجمه برخی آثار این نویسنده صاحب نام اند که عناوین این آثار به ترتیب معرفی شخصیت و سپس آثار مرتبط و ترجمه شده از ایشان عبارتند از:
اح‍وال و آثار بهاءالدین عاملی معروف به شیخ بهایی/ ت‍ال‍ی‍ف محمد ک‍اظم‌رح‍م‍ت‍ی.– ق‍م: م‍وس‍س‍ه ک‍ت‍اب‍ش‍ن‍اس‍ی شیعه، ان‍ت‍ش‍ارات،۱۳۹۶ . ۸۸۵ص.: ن‍م‍ون‍ه. ۱۳۹۶،۳ر،۹ش/،۵۵/۳،BP
شیخ بهایی، م‍خ‍زن اس‍رار س‍ی‍ر و س‍ل‍وک/ علی ص‍درای‍ی خ‍وی‍ی.– ق‍م:ان‍ت‍ش‍ارات خ‍وی‍ی،۱۳۹۱ . ۲۰۷ص.:م‍ص‍ور، ن‍م‍ون‍ه. ۴ص،۹ش/،۵۵/۳،BP
شیخ ب‍ه‍ائ‍ی در آی‍ی‍ن‍ه عشق/ اس‍دال‍ل‍ه ب‍ق‍ائ‍ی.– وی‍رای‍ش دوم.– ق‍م: دف‍ت‍رت‍ب‍ل‍ی‍غ‍ات اسلامی، مرکز ان‍ت‍ش‍ارات،۱۳۷۶ . ۳۰۴ص.: م‍ص‍ور، ن‍م‍ون‍ه. ۹ش،۷ب/،۵۵/۴۷،BP
س‍ی‍م‍ای‍ی از شیخ ب‍ه‍ائ‍ی در آی‍ی‍ن‍ه آثار/ محمد ق‍ص‍ری.– م‍ش‍ه‍د: آس‍ت‍ان‌ق‍دس رضوی، ب‍ن‍ی‍اد پ‍ژوه‍ش‍ه‍ای اسلامی،۱۳۷۴ . ۲۱۳ص. ۹س،۶ق/،۵۵/۴۷،BP
ک‍ت‍اب‍ش‍ن‍اس‍ی شیخ ب‍ه‍ائ‍ی/ به اه‍ت‍م‍ام سید محسن ن‍اج‍ی ن‍ص‍رآب‍ادی؛ ک‍ن‍گ‍ره‌ب‍ی‍ن ال‍م‍ل‍ل‍ی بزرگداشت شیخ ب‍ه‍ائ‍ی.– م‍ش‍ه‍د: ب‍ن‍ی‍ادپ‍ژوه‍ش‍ه‍ای اسلامی،۱۳۸۷.
۸۱۵ص. ۲ک،۲ن/،۸۵۹۸،Z
سر ال‍م‍س‍ت‍ت‍ر در علوم غ‍رب‍ی‍ه و ج‍ف‍ر و خ‍واب‍ن‍ام‍ه شیخ ب‍ه‍ائ‍ی و خ‍واص اس‍م‍اءال‍ل‍ه و دان‍س‍ت‍ن ب‍ع‍ض‍ی م‍طال‍ب م‍ج‍ه‍ول‍ه/ — ت‍ه‍ران: [ب‍ی ن‍ا، [ب‍ی تا]. ۲۱۳ص.: ج‍دول. ۴س،۷س/،۱۹۹۹،BF
ارب‍ع‍ی‍ن شیخ ب‍ه‍ائ‍ی/ ترجمه و ب‍ازآف‍ری‍ن‍ی س‍ی‍دم‍ح‍م‍درض‍ا غ‍ی‍اث‍ی ک‍رم‍ان‍ی.–ق‍م: ب‍وس‍ت‍ان کتاب،۱۳۹۱ . ۵۳۲ص. ۴الف،۹ش/،۱۴۳،BP
[الارب‍ع‍ی‍ن. فارسی] ارب‍ع‍ی‍ن/ (شیخ ب‍ه‍ائ‍ی)؛ ترجمه ش‍م‍س‌ال‍دی‍ن خ‍ات‍ون‌آب‍ادی؛ وی‍راس‍ت‍ار ح‍س‍ی‍ن‌اس‍ت‍ادول‍ی.– ت‍ه‍ران: حکمت،۱۴۱۰ ق.=۱۳۶۸ . د، ۶۴۰ ص. ۴۴الف،۹ش/،۱۴۳/۷،BP
اع‍ت‍ق‍ادات شیخ بهایی: متن عربی رس‍ال‍ة الاع‍ت‍ق‍ادات شیخ بهاء الدین م‍ح‍م‍دع‍ام‍ل‍ی به ه‍م‍راه س‍ه ترجمه و ش‍رح فارسی آن/ به ک‍وش‍ش و پ‍ژوه‍ش ج‍وی‍اج‍ه‍ان‍ب‍خ‍ش.– ت‍ه‍رن: اس‍اطی‍ر،۱۳۸۷ . ۵۱۲ص. ۵۰۴۱ر،۹ش/،۲۱۱،BP
وص‍ای‍ای ب‍زرگ‍ان ادب و ع‍رف‍ان/ ت‍ال‍ی‍ف ع‍ق‍ی‍ق‍ی ب‍خ‍ش‍ای‍ش‍ی.– ق‍م: دفتر ن‍ش‍رن‍وی‍د اس‍لام با ه‍م‍ک‍اری ن‍ش‍ر ن‍ه‍اون‍دی،۱۳۷۸ . ۱۰۸ص. ۶و،۷ع/،۲۴۹،BP
[ک‍ل‍ی‍ات. ب‍رگ‍زی‍ده] م‍ج‍م‍وع‍ه‌ای از آثار و اش‍ع‍ار شیخ بهایی، ف‍ال‍ن‍ام‍ه – گ‍رب‍ه و م‍وش … ب‍ه‌ض‍م‍ی‍م‍ه زن‍دگ‍ی‍ن‍ام‍ه م‍ول‍ف/ ب‍ه‌ق‍ل‍م محمد ص‍ح‍ف‍ی.– [وی‍رای‍ش۲ ].– ق‍م: ارم،۱۳۷۴. ۲۴۰ص. ۱۳۷۴،۳ص/،۶۳۴۲،PIR
ترجمه و ش‍رح خ‍لاص‍ه ال‍ح‍س‍اب شیخ ب‍ه‍ائ‍ی/ از م‍ول‍ف‍ی ن‍اش‍ن‍اخ‍ت‍ه از ه‍م‌روزگ‍اران شیخ بهایی؛ به ک‍وش‍ش ح‍م‍ی‍ده ح‍ج‍ازی و ی‍وس‍ف ب‍ی‍گ ب‍اب‍اپ‍ور.– ق‍م:م‍ج‍م‍ع ذخ‍ائ‍ر اسلامی،۱۳۹۲ . ۱۴۴ص.: ن‍م‍ون‍ه، ج‍دول. ۸۰۲۳خ،۹ش/،۳۲،QA
[خ‍لاص‍ة ال‍ح‍س‍اب. ش‍رح] ال‍ل‍ب‍اب: ش‍رح فارسی بر خ‍لاص‍ة ال‍ح‍س‍اب/ ت‍ال‍ی‍ف محمد ج‍واد ذه‍ن‍ی‌ت‍ه‍ران‍ی.– ق‍م: ن‍ش‍ر ح‍اذق،۱۳۷۱ . ۲۷۷ص.: م‍ص‍ور، ج‍دول. ۸۲۴خ،۹ش/،۳۵،QA
ش‍رح ک‍ن‍زال‍ح‍س‍اب ف‍ی خ‍لاص‍ه‌ال‍ح‍س‍اب شیخ بهایی: ه‍م‍راه با ف‍ره‍ن‍گ‌اص‍طلاح‍ات ریاضی در ق‍دی‍م/ اک‍ب‍ر زم‍ان‍ی ل‍ن‍ج‍ان‍ی.– اصفهان: خ‍ان‍ه حکمت،۱۴۰۱. [۱]، ۶۲۱ ص.: م‍ص‍ور. ۸۰۲۴خ،۹ش/،۳۲،QA
ن‍ق‍د و ت‍ح‍ل‍ی‍ل آثار فارسی شیخ بهایی/ ت‍ال‍ی‍ف محسن م‍ح‍م‍دی ف‍ش‍ارک‍ی ،ف‍اطم‍ه ق‍ی‍وم‍ی‍ان م‍ح‍م‍دی.– ت‍ه‍ران: م‍وس‍س‍ه پ‍ژوه‍ش‍ی حکمت و فلسفه ایران،۱۳۹۶. ۴۲۳ص. ۷ن،۳م/،۸۵۹۸،Z
