زندگی و معنا
(گزارشی از آثار موجود در کتابخانه شیخ بهایی در موضوع معنا در زندگی)
مفهوم زندگی یکی از پرمعنا‌ترین و پیچیده‌ترین مسائل فلسفی است که در طول تاریخ و در اعصار مختلف به شکل‌های گوناگونی مورد بررسی و گفتگو قرار گرفته است. معنای زندگی با مفهوم‌هایی مانند خدا، انسان، واقعیت ماوراء طبیعی، ارزش‌ها و اخلاق در ارتباط است.
فیلسوفان در مورد معنای زندگی از منظرهای متفاوت وارد بحث شده اند و هر یک تلاش کرده اند تصویری ویژه از معنای ساری و جاری در زندگی ارائه دهند که برخی از آرای فلسفی در مورد معنای زندگی، به طور خلاصه عبارتند از:
- آرمان‌گرایی: برخی فلاسفه، معتقدند که معنای زندگی در پیگیری آرمان‌ها، ایدئال‌ها و هدف‌های شخصی است. این آرمان‌ها ممکن است به دست آمدن عدالت اجتماعی، خلق آثار هنری، تحقق عشق و روابط انسانی عمیق یا هر چیز دیگری باشد که برای فرد مهم است.
- ارتباط انسانی: برخی دیگر معنای زندگی را در ارتباطات انسانی و روابط اجتماعی می‌یابند. آن‌ها معتقدند که معنای زندگی در این است که به دیگران کمک کنیم، با ارتباطات انسانی عمیق مانند عشق، دوستی و همدلی، خودمان و دیگران را تحقق دهیم.
- بحث‌های دینی و مافوق طبیعی: در بسیاری از سیستم‌های دینی و باورهای مافوق طبیعی، معنای زندگی به وجود آمدن و ارتباط با خدا و مقصود الهی مرتبط است. این آراء ممکن است به شکل‌های مختلف در ادیان مختلف مانند اسلام، مسیحیت، هندوئیسم و بوداییسم بیان شوند.
- پیدا کردن معنای فردی: برخی از فلاسفه و روانشناسان در معنای زندگی، به دنبال یافتن معنای فردی برای زندگی هستند. آن‌ها معتقدند که هر فرد باید خودش برای خودش معنای زندگی را پیدا کند و بر اساس ارزش‌ها، علایق و قدرت‌های شخصی خودش، زندگی کند.
- تحقق خوشبختی: برخی از افراد معتقدند که معنای زندگی در تجربه خوشبختی و لذت بردن از زندگی است. آن‌ها به ایجاد رضایت و شادی در خود و دیگران اهمیت می‌دهند و تلاش می‌کنند تا با فعالیت‌هایی که لذت می‌برند و ارتباطات مثبت، به خوشبختی دست یابند.
- جستجوی علم و دانش: برخی دیگر از معنای زندگی را در جستجوی علم و دانش می‌بینند. آن‌ها بر این باورند که ارتقاء دانش و فهم به عمق مسائل دنیا و جهان، زندگی را معنادارتر می‌کند و انسان را به سمت پیشرفت و تحول می‌برد.
- ارتباط با طبیعت: برخی از افراد به دنبال یافتن معنای زندگی در ارتباط با طبیعت هستند. آن‌ها با درک و ارتباط با جهان طبیعی، صلح و آرامش را درون خود پیدا می‌کنند و ارزشمندی زندگی را در زیبایی‌ها و چرخه زندگی طبیعت می‌بینند.
- تجربه و رشد شخصی: برخی دیگر از معنای زندگی را در تجربه و رشد شخصی می‌یابند. آن‌ها با تلاش برای بهبود خود، آگاهی بیشتر از خود و دیگران، تسلط بر عواطف و مهارت‌ها، و تحقق ظرفیت‌ها و استعدادهای خود، معنای زندگی را پیدا می‌کنند.
همچنین، لازم به ذکر است که هر فرد می‌تواند نظریه‌ها و مفاهیم خود را درباره معنای زندگی داشته باشد. مهمترین نکته این است که هر فرد باید به صورت شخصی و با توجه به ارزش‌ها، هدف‌ها و اولویت‌های خود، معنای زندگی خود را تعیین کند و سعی کند به آن دست یابد.
در این میان نمی توان از نقشی که کتاب “در جستجوی معنا”، نوشته ویکتور فرانکل، روانشناس قرن بیستم در ادبیات جامعه پیرامونی ما داشته است به راحتی گذشت. فرانکل که تجربیات خود را در اردوگاه های نازی‌ها در طول جنگ جهانی دوم به اشتراک می‌گذارد تلاش کرده نظریه ای نیز در میانه این تجربیات ارائه دهد. نظریه فرانکل درباره معنای زندگی بر اساس مفهوم “اراده به معنا” استوار است. در طرح این نظریه، فرانکل به این نتیجه می‌رسد که معنای واقعی زندگی در پیدا کردن و برآورده کردن یک هدف یا معنای متعالی در زندگی قرار دارد.
وی معتقد است که انسان باید خودش به طور فعال و خلاقانه، در مقابل چالش‌ها و موقعیت‌های سخت زندگی، یک هدف یا معنای متعالی برای خود بیابد و در راستای آن عمل کند. فرانکل با تأکید بر اراده به معنا، بیان می‌کند که اگر فرد بتواند به پیدا کردن یک هدف یا معنای متعالی در زندگی خود بپردازد و بر اساس آن عمل کند، توانایی برخورد با هر چالشی را دارا می‌شود و می‌تواند معنا و رضایت را در زندگی تجربه کند.
نظریه فرانکل درباره معنای زندگی و تحقق آن بر اساس سه مؤلفه اساسی استوار است:
- کار و اقدام: فرانکل باور دارد که از طریق انجام کارها و اقدامات مفید و معنادار، می‌توان به معنا پی برد. این شامل تلاش برای توسعه استعدادها، ارتباطات بالقوه، کمک به دیگران و خدمت به جامعه است.
- معنا در هر لحظه: فرانکل معتقد است که معنا در هر لحظه زندگی می‌تواند تجربه شود. او بر این باور است که حتی در مواقع سخت و دردناک، می‌توان به معنای زندگی نزدیک شد و تحمل رنج و استفاده از آن در خدمت یک هدف متعالی، معنا و ارزش زندگی را افزایش می‌دهد.
- عشق و ارتباط: فرانکل باور دارد که ارتباطات عمیق و معنادار با دیگران و عشق به دیگران، منبعی اساسی برای پیدا کردن معنا در زندگی است. او می‌گوید که از طریق ارتباطات عمیق و معنادار با دیگران و عشق به دیگران، می‌توان به معنای زندگی نزدیک شد.
در ادامه تلاش شده تا آثار مرتبط با زندگی و معنای آن که به صورت کتاب –از گزارش مقالات خودداری شده است- در کتاب خانه شیخ بهایی هستند گزارش شوند تا اگر علاقمندان به این موضوع به دنبال منابع و مراجع مکتوب هستند از ظرفیت موجود در این کتابخانه نیز بهره مند شوند.
- انسان در جستجوی م‍ع‍ن‍ی: پ‍ژوه‍ش‍ی در م‍ع‍ن‍ی درم‍ان‍ی/ ویکتور فرانکل(Frankl, Viktor Emil)؛ت‍رج‍م‍ه ص‍ال‍ح‍ی‍ان، م‍ی‍لان‍ی.– ت‍ه‍ران: درس‍ا،۱۳۷۴ . [۲۵۵] ص. ۴ف،۷آ/،۸۹۶۴،HV
- جست وج‍وی معنا/ ح‍س‍ی‍ن ی‍اوری [برای] پ‍ژوه‍ش‍گ‍اه ف‍ره‍ن‍گ و ه‍ن‍راس‍لام‍ی.– ت‍ه‍ران: ش‍رک‍ت ان‍ت‍ش‍ارات س‍وره م‍ه‍ر،۱۳۸۹ . ۴۲۰ص.: م‍ص‍ور. ۱۳۸۹،۵ج،۲ی/،۱۰۷،TT
- معنای زندگی در خ‍وان‍ش ان‍ت‍ق‍ادی ن‍ی‍چ‍ه، ک‍ام‍و و س‍ارت‍ر/ اس‍م‍اع‍ی‍ل‌ع‍ل‍ی‍خ‍ان‍ی؛ ت‍ه‍ی‍ه پ‍ژوه‍ش‍ک‍ده ع‍ل‍وم و ان‍دی‍ش‍ه س‍ی‍اس‍ی.– ق‍م: پ‍ژوه‍ش‍گ‍اه ع‍ل‍وم وف‍ره‍ن‍گ اس‍لام‍ی،۱۳۹۹ . [۳۱۶]ص. ۶م،۸ع/،۳۳۱۷،B
- در جست و ج‍وی معنای زندگی گفتگو با ان‍دی‍ش‍ه‌ورزان اروپ‍ای‍ی/ ت‍دوی‍ن وت‍رج‍م‍ه خ‍س‍رو ن‍اق‍د.– ت‍ه‍ران: ف‍ره‍ن‍گ م‍ع‍اص‍ر،۱۳۹۵ . ۳۸۹ص. ۴د،۲ن/،۷۲،B
- معنای زندگی/ ج‍م‍ع‍ی از ن‍وی‍س‍ن‍دگ‍ان و م‍ت‍رج‍م‍ان؛ ت‍ه‍ی‍ه پ‍ژوه‍ش‍ک‍ده ف‍ل‍س‍ف‍ه وک‍لام اس‍لام‍ی؛ به س‍ف‍ارش م‍رک‍ز ه‍م‌ان‍دی‍ش‍ی اس‍ت‍ادان و ن‍خ‍ب‍گ‍ان‌دان‍ش‍گ‍اه‍ی..– ق‍م: دف‍ت‍ر ت‍ب‍ل‍ی‍غ‍ات اس‍لام‍ی ح‍وزه ع‍ل‍م‍ی‍ه ق‍م، م‍ع‍اون‍ت‌پ‍ژوه‍ش‍ی ، پ‍ژوه‍ش‍گ‍اه ع‍ل‍وم و ف‍ره‍ن‍گ اس‍لام‍ی،۱۳۸۹ . ۳۹۹ص. ۱۳۸۹،۶۴م/،۴۳۱،BD
- دی‍ن و معنای زندگی در ف‍ل‍س‍ف‍ه ت‍ح‍ل‍ی‍ل‍ی/ م‍ح‍م‍درض‍ا ب‍ی‍ات.– ق‍م:ان‍ت‍ش‍ارات دان‍ش‍گ‍اه ادیان و م‍ذاه‍ب،۱۳۹۰ . ۲۳۹ص. ۹د،۹ب/،۴۳۵،BD
- انسان و خدا، یا، معنای زندگی/ ل‍وک ف‍ری؛ ت‍رج‍م‍ه ع‍رف‍ان ث‍اب‍ت‍ی.–ت‍ه‍ران: ق‍ق‍ن‍وس،۱۳۸۳ . ۲۲۴ص. ۸ال‍ف،۴ف/،۴۳۵،BD
- درس‍ه‍ای‍ی ک‍وچ‍ک در ب‍اب م‍ق‍ولات‍ی ب‍زرگ (دف‍ت‍ر دوم)/ ل‍ش‍ک‌ک‍ولاک‍وف‍س‍ک‍ی؛ [م‍ت‍رج‍م] روش‍ن وزی‍ری.– ت‍ه‍ران: طرح ن‍و،۱۳۷۹ . ۱۰۷ص. ۴د،۹ک/،۲۹،B
- ک‍ی‍م‍ی‍اگ‍ر/ پ‍ائ‍ول‍و ک‍وئ‍ی‍ل‍و(Cuelho, Paulo) ؛ ت‍رج‍م‍ه دل آرا ق‍ه‍رم‍ان.– ت‍ه‍ران: ن‍ش‍ر و پ‍ژوه‍ش‌ف‍رزان روز،۱۳۷۴ ،۱۳۷۶ . ۱۵۹ص. ۹۷ک،۹ک/،۹۶۹۸/۱۳،PQ
- هدف زندگی/ م‍رت‍ض‍ی م‍طه‍ری.– ت‍ه‍ران: ه‍دای‍ت،۱۳۶۰ . ۹۵ص. ۴ه،۶م/،۴/۶،BP
- ف‍ل‍س‍ف‍ه و هدف زندگی/ م‍ح‍م‍د ت‍ق‍ی ج‍ع‍ف‍ری.– ت‍ه‍ران: [ب‍ی ن‍ا، ب‍ی تا]. ۱۸۱ص. ۱۳۷۵،۸ف،۷ج/،۴۳۱،BD
- زندگی و ب‍س/ ک‍ری‍م ف‍ی‍ض‍ی.– ت‍ه‍ران: اطلاع‍ات،۱۳۸۸ . ۶۲۸ص. ۹ز،۹۳ف/،۴۳۱،BD
- هدف زندگی/ ت‍ال‍ی‍ف ب‍وری‍س س‍اخ‍ال‍وف؛ ت‍رج‍م‍ه ر. ن‍ام‍ور.– ت‍ه‍ران: اب‍راه‍ی‍م‌رم‍ض‍ان‍ی،۱۳۱۹ . ۴ه-،۲س/،۴۳۱،BD
- دی‍دار با زندگی (ف‍ل‍س‍ف‍ه/ روان‍ش‍ن‍اس‍ی)/ ج. ک‍ری‍ش‍ن‍ا م‍وری‍ت‍ی(Krishnamurti, Jiddu.) ؛ ت‍رج‍م‍ه ق‍اس‍م‌ک‍ب‍ی‍ری.– [ت‍ه‍ران]: ف‍ردوس؛ م‍ج‍ی‍د،۱۳۷۱ ،۱۳۷۶ . ۲۷۵ص. ۹د،۴ک/،۵۸۵،BP
