نسخه الکترونیک فرهنگ عرفان

دانش عرفان با آن‌که عروس دانش‌هاست، ولی متأسفانه آثار مکتوب آن درگیر آشفتگی و اعوجاج است و با آن‌که معانی بلند و حقایق طولانی و مضامین رسایی دارد، به‌دور از کژی و کاستی نیست؛ چرا که عرفان زمینه‌های گوناگونی دارد که نمی‌تواند ناخالص باشد. عرفانی که گاه از موعظه، کلام و گاه از قلندری می‌روید، چیزی بهتر از وضعیت موجود پیدا نمی‌کند. عرفانی که از کلام عامیانه بر می‌آید، هرگز نمی‌تواند تمامی گزاره‌های آن منطقی و برهانی باشد. عرفان کامل و سالم، آن است که از منطق و فلسفهٔ الهی رشد یابد و مبادی آن حکمت، وحی و سنت حضرات معصومین علیهم‌السلام باشد. عارف آن نیست که هرچه دلش بخواهد به عنوان کشف و کرامات بگوید و آن را به میل بافندگی مانند کند. عرفان سالم آن است که تمامی مبادی آن دارای حکمت، منطق و میزان باشد.

تنها عرفانی می‌تواند راه‌گشا باشد که به‌دور از پیرایه است و در سراسر منش‌ها و کنش‌های نظری و عملی از سخن‌های تهی از دلیل و خرافات ساختگی، خالی باشد. عرفانی که صحت و صواب نظری و عملی را دارا بوده و سخنی کم‌تر از دلیل نداشته باشد یا با دلیل، سخنی ارایه دهد و یا خود، ارایهٔ حقیقتی کند، بدون آن‌که مخالفتی با دلیل و برهان درست داشته باشد. چنین عرفانی دارای ارزش حقیقی است که این نیز برای متکلم عارف یا قلندر عارف میسر نمی‌باشد و تنها مؤمن منطقی و سالک حکیم و عارف ولایی است که می‌تواند با ره‌توشهٔ اندیشه و وحی، خود را راهی این راه سازد.

شیعه باید راه خود را باز یابد و عرفان خود را خویش ترسیم کند و به‌دور از انظار دیگران یا خوراک مایه‌های این و آن، عرفان ولایی خویش را ترسیم کند. عرفانی که سراسر ولایت، امامت، وحی، دیانت، شریعت، حکمت، منطق و درایت باشد و زیربنای فلسفی، مبادی منطقی و خمیرمایهٔ ولایی داشته باشد. عرفان موجود با آن‌که بدایعی بس بلند و ارجمند دارد، به دور از کاستی نیست، گذشته از آن که زیربنای کلامی و مشی اهل سنت را دارد. عرفان شیعه باید انباشته از حکمت، ولایت، منطق و درایت باشد یا ببیند و نشان دهد و یا با سند و دلیل بگوید وگرنه خاموش ماندن بهتر از آوردن کلام نادرست است.

عرفان نظری و عملی ما با تمامی ارزش‌های آن، انباشته از پیرایه و نادرستی‌هاست به طوری که قابل ارایه نمی‌باشد و باید به دقت مورد تصحیح قرار گیرد و متن نظری و عملی آن مجزا و مشخص از عرفان موجود گردد.

جای تأسف است که شیعه با آن که اساس عرفانی دارد، بر سر سفرهٔ عرفان دیگران می‌نشیند و از آن ارتزاق می‌کند و

(۳)

نان‌خور دیگران شده است که نانشان نه از تلخی به دور و نه از مسمومیت مصون می‌باشد. لازم است عرفان شیعی به طور مجزا و مشخص و به صورت کامل و سالم طراحی گردد و به دور از کاستی‌ها و پیرایه‌ها و بافندگی‌های بی‌اساس ارایه گردد تا عرفانی بس بلند با مبادی توحید ولایی و منش منطقی و حکمی و اساس عشقی و ولایی خود را در صحنهٔ اندیشه و عمل ظاهر سازد.

فرهنگ حاضر پاره‌ای از اصطلاحات عرفانیاست و نگارنده با هدف گفته شده این فرهنگ مختصر را رقم زده است تا یادآوری باشد برای تدوین فرهنگی مفصل که واژگان و تبیین آن برآمده از مسفورات عرفانی نگارنده؛ مانند: بازاندیشی شرح فصوص الحکم، مصباح الانس و منازل السائرین که مبانی عرفان ولایی شیعه را تبیین نموده و نخستین فرهنگ شیعی در این زمینه دانسته می‌شود. امید است آن فرهنگ در آینده تدوین، و به علاقمندان تقدیم گردد. ان‌شاء اللّه.