نسخه الکترونیک جریان فکری غلوّ در عصر غیبت صغرا

شناسایی جریان فکری غلوّ در عصر غیبت صغرا به عنوان یکی از جریان های منحرف، اهمیتی ویژه دارد. این شناسایی افزون بر آشناسازی افراد با فضای حاکم بر آن دوره، می تواند ضمن معرفی غلات، نوع مبارزه حضرت حجت رحمه الله با غالیان را به تصویر کشد. بررسی منابع فرقه شناختی، حدیثی، تاریخی و… نشان می دهد جریان فکری غلوّ _ به عنوان یکی از جریان های بسیار خطرناک و آسیب رسان _ در عصر غیبت صغرا از گستردگی ویژه ای برخوردار بوده است. در این دوره شاهد حضور غالیانی سرشناس همچون محمد بن نصیر نمیری، حسین بن منصور حلاج، محمد بن علی شلمغانی، محمد بن علی بن بلال، احمد بن هلال عبرتایی و باورمندان به تفویض در جامعه هستیم. برخی از غالیان این دوره متأثر از یکی از خطرناک ترین غالیان پیشین، یعنی ابوالخطاب بوده اند. حضرت حجت رحمه الله در قالب توقیع و از طریق نواب و وکلای خویش به معرفی و رسواسازی غالیان این دوره پرداخته و عقاید غالیانۀ آنها را انکار فرموده است.

از جمله جریان های بسیار خطرناک و نگران کننده در عصر حضور ائمه علیهم السلام جریان فکری غلو است که از ابتدای دوره ائمه علیهم السلام تا پایان دوره حضور و حتی تا دوره های بعد، با شدّت و ضعف در جامعه تداوم یافته و واکنش جدی امامان علیه السلام را در پی داشته است. این پدیده که ریشه در علل و مسائل مختلف روانی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و اعتقادی دارد (نک: حاجی زاده و دیگران، 1392: 109- 136) در عصر غیبت صغرا (260- 329) در قالب برخی از غالیان سرشناس و شیّاد تداوم یافته و موجب واکنش حضرت حجت رحمه الله شده است. معرفی غالیان _ که در واقع به منظور رسواسازی آنها صورت گرفته _ از مهم ترین شیوه های برخورد حضرت حجت رحمه الله با این جریان انحرافی در این دوره است. پژوهش حاضر که با استفاده از منابع متقدم شکل گرفته، درصدد شناسایی غالیان این دوره و نقش تخریبی آنان در جامعه است. این پژوهش از پیشینه ای برخوردار نیست. کسانی که جریان فکری غلو در عصر ائمه علیه السلام را ترسیم کرده اند به طور دقیق و مفصل به بررسی این جریان در عصر غیبت صغرا نپرداخته اند. سؤالی که در این جا مطرح است این است که جریان فکری غلو در عصر غیبت صغرا چگونه بوده، در چه افرادی نمود یافته و حضرت حجت رحمه الله چه نقشی در معرفی غالیان این دوره ایفا کرده است؟به نظر می رسد اشاره مختصری به مفهوم غلو و باورهای غالیانه، به فهم هر چه بهتر این پدیده کمک خواهد کرد.