خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با بیش از ۳۷۲۷ کتابخانه، عنوان گسترده‌ترین شبکه فرهنگی کشور را دارد. این شبکه اجتماعی کتابمحور، با وجود ظرفیت‌های درخور توجه، همواره درحال رفع مسائل مختلف به‌ویژه اعتبارات، اصلاحات ساختاری یعنی اصلاح قانون «تاسیس و نحوه اداره کتابخانه‌های عمومی کشور» و تامین منابع بوده است.
مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با ایبنا درباره اصلاح قانون «تاسیس و نحوه اداره کتابخانه‌های عمومی کشور، پیش‌بینی برای خرید منابع با توجه به افزایش قیمت خرید کتاب و افزایش بودجه نهاد کتابخانه‌های عمومی گفتوگو کرده است.
وی با وجود افزایش اعتبارات نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در بودجه سال 1402 تاکید دارد: «باز هم تقریبا در بودجه امسال نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، حدود 13 درصد از سهم 20 درصدی دولت برای افزایش حقوق کتابداران و کارمندان نهاد محقق می‌شود.» رمضانی همچنین نیاز واقعی نهاد برای بهروزرسانی منابع کتابخانه‌ای را سالانه 100 میلیارد تومان می‌داند.
باتوجه به افزایش قیمت کتاب و تحلیل برخی کارشناسان درباره تاثیر آن بر میزان خرید، کتابخانه‌های عمومی چطور می‌توانند با خریدهای متنوع، امکان افزایش دسترسی و به نیاز‌های کتابمحور مردم پاسخ دهد؟
قطعا با خرید کتابخانه‌ای نمی‌توان نیاز همه مردم کشور در حوزه کتاب را تامین کرد و قطعا برای یک کتابخوان حرفه‌ای تامین حتی 10 جلد از کتاب‌های مورد نیازش در هفته و ماه از طریق کتابخانه کفایت نمی‌کند؛ برهمین اساس کتابخانه می‌تواند در کنار مردم باشد و این گردش اطلاعات را حفظ و دسترسی مردم به کتاب را آسان کند، اما منطقا اگر خرید کتاب در کتابخانه‌های عمومی تقویت شود قطعا به عدالت فرهنگی نزدیک‌تر شده‌ایم.
آیت‌الله رئیسی، رئیس جمهور، بعد از 24 آبان‌ماه و حضور در تالار وحدت، دو دستور را برای پیگیری به نهاد کتابخانه‌های عمومی ابلاغ کردند؛ نخست بحث معیشت کتابداران بود که این بخش همچنان درحال پیگری است و امیدواریم این مبحث به نتیجه و سرانجام مطلوب برسد. «دسترسی عادلانه مردم به کتاب» دستور دیگر ایشان بود که برای محقق شدن آن نیز مجموعه‌ای از پیشنهادات را نهاد کتابخانه‌های عمومی تهیه و ارسال کرد که ایشان موافقت کردند. اکنون در نهاد کتابخانه‌های عمومی یکسری از پیشنهادات برای طرح و تصویب در هئیت دولت در حال تدوین است.
براساس قانون بودجه 1402، اعتبارات نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بیش از 40 درصد افزایش داشته است که رقم درخورتوجهی به‌نظر می‌رسد. می‌توان امیدوار بود این میزان افزایش، پاسخگوی مخارج
گسترده‌ترین شبکه فرهنگی کشور هست؟
به‌طور حتم دولت در افزایش بودجه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور همت خوبی داشته است. پرداخت حقوق کارمندان و کتابداران نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور از تلفیق محل درآمد سهم نیم درصد شهرداری‌ها و کمکهای دولتی محقق می‌شود؛ البته بر فرض اینکه کل بودجه‌ای که برای نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور درنظر گرفته شده، تخصیص پیدا کند، باز هم تقریبا در بودجه‌ای که دولت امسال برای نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با توجه به افزایش آن مصوب کرده است، حدود 13 درصد از سهم 20 درصد دولت برای افزایش حقوق کتابداران و کارمندان نهاد محقق می‌شود.
بودجه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به دلیل وجود عقب‌ماندگی و نبودن منابع مالی ثابت، پایدار و مشخص، مشکلات زیادی دارد و افزایش بیش از 40 درصدی بودجه این نهاد در بودجه امسال هرچند امیدوار‌کننده است اما ایده‌ال نیست. برای اینکه بتوانیم عقب‌ماندگی این بودجه را در بخش‌های مختلف مانند حقوق و معیشت کتابداران جبران کنیم، هنوز فاصله زیادی تا بودجه مطلوب وجود دارد؛ البته پیگیری‌های نهاد کتابخانه‌ها باز هم ادامه پیدا خواهد کرد و با افزایش بودجه این نهاد در بودجه امسال متوقف نخواهد شد؛ زیرا برای عقب‌ماندگی بودجه استدلال داریم و امیدواریم این عقب‌ماندگی را با همت و کمکهای دولتی جبران کنیم.
طرح تاسیس و نحوه اداره کتابخانه‌های عمومی در دوره مدیریت شما در کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی تصویب شد و اکنون باید منتظر بود که این طرح در صحن علنی مجلس شورای اسلامی مطرح شود. چقدر خوش‌بین هستید؟
اصل این موضوع که قانون «نحوه تاسیس و اداره کتابخانه‌های عمومی» نیاز به اصلاح دارد، ازگذشته مورد تاکید بود، اما شکل‌گیری و اصل طرح این موضوع به زمان حضور دبیرکل پیشین نهاد کتابخانه‌های عمومی، برمی‌گردد. آقای مختارپور نخستین‌بار بحث پیگیری و مطالبه برای اصلاح قانون «تاسیس و نحوه اداره کتابخانه‌های عمومی » را مطرح کردند اما این مطالبه تا یک مقطعی پیش رفت اما متوقف شد.
در دوره انتصابم به‌عنوان دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی تلاش کردم این طرح اصلاح «قانون تاسیس و نحوه اداره کتابخانه‌های عمومی کشور» پیگییری شود و انصافا وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی نیز همت کردند تا این قانون به نتیجه برسد؛ مخصوصا اینکه این طرح با فراز و نشیب‌هایی در راه تصویب همراه بود زیرا مخالفانی هم داشت اما خوشبختانه این طرح با اجماع حداکثری کمیسیون فرهنگی مجلس به تصویب رسید.
امیدوارم در مدت فعالیت مجلس یازدهم بر مسند فعالیت، طرح «نحوه تاسیس و اداره کتابخانه‌های عمومی کشور» به نتیجه برسد، زیرا اگر این قانون در مجلس فعلی به نتیجه نرسد، پیگیری این قانون و تصویب آن در مجلس جدید بسیار سخت خواهد بود. همه همت و تلاش و پیگیری‌ها، تصویب این قانون در مجلس فعلی و کنونی شورای اسلامی است.
البته کمیسوین فرهنگی مجلس شورای اسلامی این طرح را به‌عنوان یک طرح دارای اولویت در صف بررسی هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی قرار داده و هیات رئیسه نیز نظر مثبتی نسبت به طرح موضوع دارد و این طرح در نوبت مطرح شدن در صحن علنی مجلس قرار دارد.
برای خرید منابع کتابخانه‌ها در سال جاری با توجه به افزایش قیمت کتاب و کاهش توان خرید مردم، آیا بودجه خرید منابع نهاد در سال جاری افزایش خواهد داشت؟ برای خرید کتاب چه اعتباری را در بودجه نهاد پیش‌بینی کرده‌اید؟
البته در قالب بودجه سال جاری نهاد کتابخانه‌های عمومی که ازسوی مجلس مصوب شده، عددی را برای خرید منابع کتابخانه‌ها پیش‌بینی کردیم اما اگر قرار باشد خرید کتاب و منابع در کتابخانه‌های عمومی کشور به‌روز شود، حداقل هر‌سال نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور باید 100 میلیاردتومان کتاب خریداری کند که البته اکنون فاصله زیادی با این رقم ایده‌آل داریم.
نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به‌جز سال 1400 تا ابتدای سال 1401 که فرصت خوبی برای خرید کتاب پیدا کرد، هیچ سالی موقعیت و فرصت خرید خوب منابع را در سطح وسیع برای کتابخانه‌ها نداشت؛ به‌عنوان مثال، در ابتدای سال 1401 براساس بودجه این سال، فقط 10 میلیارد تومان کتاب، خریداری شد که با توجه به نیاز موجود کتابخانه‌های عمومی به منابع، این رقم نیز بسیار محدود است.
البته نهاد کتابخانه‌های عمومی می‌تواند از بودجه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای خرید منابع کتاب خود نیز استفاده کند، زیرا هر سال در ذیل بودجه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مبلغی به‌عنوان کمک به نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در نظر گرفته می‌شود.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاون امور فرهنگی این وزارتخانه، حمایت‌های خوبی از نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور داشتند اما هنوز با خرید کتاب به اندازه نیاز کتابخانه‌های عمومی کشور فاصله داریم. امسال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 10 میلیارد تومان از کتاب‌هایی که معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خریداری کرده بود را در اختیار کتابخانه‌های عمومی کشور قرار دادند، اما قطعا نیاز بیش از این آمار است.
با توجه به فعالیت پُررنگ نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در بخش بین‌الملل مانند تمدید عضویت در ایفلا و پذیرفته شدن کاندیدای نهاد در یکی از کمیته‌های ایفلا و حضور هیاتی از کتابخانه غازی خسروبیگ بوسنی و هرزگوین در ایران، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور برای معرفی دستاوردهای کتابخانه‌ای ایران در سطح بین‌المل امسال چه برنامه‌ای دارد؟
ظرفیت کتابخانه‌های عمومی ایران در کشور، منطقه خاورمیانه و جهان اسلام یک ظرفیت بی‌بدیل است که شخص رئیس جمهور و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و به تبع آن نهاد کتابخانه‌های عمومی بر روی اتفاق نظر دارند. درباره این ظرفیت به‌طور حتم باید صحبت و از تجربیات کشورهای دیگر نیز در این زمینه استفاده کرد.
اکنون با چند رایزن فرهنگی ایران که در آستانه اعزام به خارج از کشور هستند، مانند رایزن فرهنگی ایران در آفریقای جنوبی ،ترکیه و الجزایر برای مراودات فرهنگی با کشورهای دیگر به‌ویژه تعامل در بخش کتابخانه‌ای، صحبت‌هایی انجام شده و به دنبال گفتوگو با رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات کشور، خواستار برگزاری یک جلسه برای همفکری در این زمینه شدم. جدی‌ترین فعالیت نهاد در حوزه بین‌الملل در سال جاری برگزاری همایش بین‌المللی «کتابخانه‌های عمومی و کسب‌و‌کارهای کوچک» در مشهد خواهد بود. تلاش می‌کنیم در این همایش حضور چند هیات خارجی را به نتیجه برسانیم.
در جریان هستید که شیفت شب کتابخانه ملی تعطیل شده است. براساس نظر مسئولان کتابخانه ملی نبود کتابخانه استاندارد در کشورو غنای منابع آن‌ها موجب شده مخاطبان کتابخانه‌های دیگر به سمت کتابخانه ملی بروند. کارشناسان معتقدند اگر ظرفیت ارائه خدمات به مخاطبان و پژوهشگران در یک فضای استاندارد با استفاده از ظرفیت کتابخانه‌های عمومی و شبانه‌روزی در کشور فراهم باشد، کتابخانه ملی از شرایط اجبار ارائه خدمات عمومی به پژوهشگران که در شرح وظایفش نیست، خارج می‌شود و می‌تواند به وظایف مهم دیگرش بپردازد. نظر شما در این دیدگاه چیست؟
در تهران شبکه کتابخانه‌ای کشور، شبکه کاملی نیست و با وجود جایگاه تهران به‌عنوان پایتخت و فعالیت کتابخانه‌های متعدد، مانند کتابخانه‌های شهرداری و نهاد کتابخانه‌ها، این شهر در بخش شبکه کتابخانه‌ای محروم است.
مساله بعدی اینکه اداره کتابخانه به شکل شبانه‌روزی دشواری‌های خودش را دارد؛ هر کتابخانه‌ای قابلیت شبانه‌روزی شدن ندارد و این اتفاق باید در کتابخانه‌های بزرگ رخ دهد؛ البته در تهران فقط کتابخانه پارک شهر، این ظرفیت را دارد. این کتابخانه نیز به دلیل اینکه در پارک واقع شده و پارک نیز محدودیت ساعت دارد، امکان شبانه‌روزی کردن آن وجود ندارد. البته اکنون این کتابخانه از حداکثر زمان خدمت‌رسانی یعنی تا ساعت 22 به مخاطبان استفاده می‌کند؛ در واقع کتابخانه مرکزی پارک شهر، کتابخانه مرکزی شهر تهران است و گزینه دیگری نیز برای کتابخانه شبانه‌روزی در تهران وجود ندارد.
باید به این نکته نیز توجه کرد که کتابخانه‌ای که قرار است شبانه‌روزی شود، باید فضا، امکانات، نیروی لازم و البته درخواست و تقاضای قابل توجهی برای استفاده از سالن مطالعه آن وجود داشته باشد. از نظر تقاضای مخاطب وقتی سالن مطالعه یک کتابخانه 25 تا 30 نفر درخواست و متقاضی برای شیفت شب دارد، از نظر اقتصادی، نیروی انسانی و انرژی این روشن نگه داشتن کتابخانه صرفه اقتصادی ندارد، هرچند باید به علم و دانش و صاحبان این دانش احترام گذاشت اما قطعا باید یک منطق و نسبت متوازنی میان خدمات یک نهاد و متقاضیان آن وجود داشته باشد.
به گزارش ایبنا، مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در سفر اخیر خود به اهواز از تدوین طرحی با 14 بند بر اساس تاکیدات ریاست جمهوری در حوزه دسترسی عادلانه مردم به کتاب خبر داده است. این طرح به‌گفته رمضانی در 20 مصوبه نگارش یافته تا در هئیت دولت مطرح و تصوب شود.
